In bossen en parken schieten tegenwoordig de Gewone Esdoorns uit de grond. Natuurbeheerders beschouwen het als ‘onkruid’, omdat de jonge boompjes andere jonge loofbomen en bosplanten overheersen. Het hout van de esdoorn is hard met een zijdeachtige glans en wordt veel gebruikt voor muziekinstrumenten en meubels. Het blad van de boom is handvormig met vijf punten. De vijf uiteinden doen denken aan de koninklijke familie Acer, bij wie hebzucht en jaloezie tot een familiedrama leidden. Luister naar dit Hongaarse sprookje.
Ten tijde van de middeleeuwse mysteries regeert koning Acer over een van de vele koninkrijken die Europa rijk is. In die donkere dagen is een koning met alleen dochters beklagenswaardig. Zonen zijn voor een klein koninkrijk van levensbelang.
Het koningspaar Acer heeft drie gezonde dochters. De prinsessen Aak en Noor zijn mooi en bevallig. Zij proberen in de smaak te vallen bij naburige aantrekkelijke en vooral jonge prinsen. Platana, de jongste, is de grootste van de drie. Ze is stevig, stoer en sterk, wat in die dagen ongewoon en ongewenst is voor een meisje. “Gelukkig,” zo fluistert men, “heeft ze een buitengewoon mooie blanke, zijdeachtige, gave huid.” Maar het meest opvallende aan Platana is haar liefdevolle innemendheid. Iedereen valt voor de charmes van de grote jongste dochter van koning en koningin Acer.
Alle geschikte kroonprinsen vallen als dennenappels voor de sympathieke prinses, wat een heftige jaloezie bij haar zusters oproept. Hun afgunst maakt het leven van de jongste zus tot een hel.
Platana wordt verliefd op de invloedrijke, maar lelijke prins van het naburige koninkrijk. “Zijn buitenkant is niet belangrijk,” zo zegt ze tegen een ieder die er naar vraagt, “hij is lief, eerlijk en vrolijk en daar gaat het om.” De koning en zijn gemalin zijn in hun nopjes dat Platana de beste kandidaat voor de opvolging aan zich heeft weten te binden.
Met lede ogen zien de zure zusters hun kansen op het koninginneschap vervliegen. Op een maanloze nacht steken ze een mes in het hart van hun rivale. Platana wordt begraven onder de oude eik in de paleistuin.
De zussen geloven hun ogen niet als ze op de derde dag na de moord een sterke jonge esdoorn precies op het graf van hun zus zien staan. Ze weten zeker dat het een boodschap van Platana is, omdat het blad van de boom vijf punten heeft, die verwijzen naar het koninklijke gezin, met vader, moeder en hun drie dochters. Woedend dat zij zelfs na haar dood nog voortleeft, hakken ze het boompje om en gooien het op de mesthoop buiten de paleistuin. Een herder die met zijn kudde langs de mestvaalt trekt, bewondert het stammetje met het gave blanke hout. Dagenlang snijdt en polijst hij het liefdevol tot een fluit. Als hij deze voor de eerste keer bespeelt, raakt hij betoverd door de prachtige warme klanken. Wanneer het koningspaar de ijle klanken door het slaapkamerraam horen, raken zij geroerd en nodigen de herder uit fluitspeler te worden aan het hof. Onwetend dat de klanken voortkomen uit de boom die groeide op het graf van Platana, wordt de pijn over de dood van hun kind verzacht door de heldere, tere klanken van de fluit.
In de lage landen komen drie soorten esdoorns voor: de meest voorkomende is de hoge ‘Gewone Esdoorn’ (Acer pseudoplátanus) die wel 500 jaar kan worden, de kleine, inheemse ‘Spaanse Aak’ (Acer campéstre) en de veelvuldig aangeplante ‘Noorse esdoorn’ (Acer platanoides). De Gewone Esdoorn is in zijn jeugd een snelle groeier en overheerst op dit moment veel jonge bossen en parken. Het is een sterke boom en stelt weinig eisen aan de grond, mits deze maar vruchtbaar is. De Gewone Esdoorn heet in het Latijn ‘pseudoplátanus’ omdat hij als volwassen boom, net als de plataan (die we veel in steden zien) een bast heeft die afschilvert. Het hout is blank en geliefd bij meubel-, keuken- en instrumentenmakers. Beroemd is het blad van de ‘Suikeresdoorn’ (Acer Saccharum), de ‘Maple Leave’, die de Canadese vlag siert.
In Egypte werd de esdoorn al als mythische boom beschouwd. Een aantal bekende sprookjes en legenden hebben, net als deze Hongaarse, vermoedelijk hun oorsprong uit een Egyptisch en waarschijnlijk nog oudere bron, zoals King Lear, the Beauty and the Beast, de Magische Fluit. Ook de bijbelse verhalen als Kaïn en Abel en Jozef en zijn broers hebben dit thema.
© Els Baars, Natuurverhalen.nl