Weet u waarom de nachtegaal naar de nacht is genoemd? Aanvankelijk heette hij ‘zang-gaal’ maar nadat hij een zangwedstrijd had verloren trok deze wonderschone zanger zich terug in het struikgewas om vandaar in de stilte van de nacht zijn betoverende lied te laten horen. Dit oude sprookje verhaalt hoe de zang-gaal een nachte-gaal is geworden. Luister:
Gedurende lange tijd leefden alle dieren in vrede met elkaar. Maar langzaam maar zeker ontstonden er wrijvingen en sommige dieren voelden zich beter dan anderen. De zwakkere dieren wilden daarom een leider hebben. Zo werd de leeuw de koning van het land, de walvis de keizer van de zeeën en de arend de heerser van het luchtruim. Maar dat vonden ze nog niet genoeg: de dieren wilden ook weten wie de snelste, de grootste, de mooiste en de slimste van hen was. En de vogels wilden weten wie van hen de beste zanger was. De keuze was moeilijk: er zijn immers veel vogels die prachtig zingen, zoals de merel, die al voor zonsopgang een concert geeft, en de zwartkop met zijn warme klanken of de jubelende leeuwerik.
Alle vogels kwamen bijeen om één voor één hun lied ten gehore te brengen. Het gekras van de ekster werd knarsetandend aangehoord. Geroerd waren de vogels door het kabbelende lied van het roodborstje. Niemand werd blij van het geschreeuw van het visdiefje, maar het lied van de vink kon wel waardering krijgen. Alle vogels werden echter stil en aandachtig toen de zanggaal, die wist hoe mooi hij kon zingen, zijn gevarieerde melodieën floot.
Na een week had iedere vogel zijn lied gezongen. De gaai en de kauw deelden de stembriefjes uit en iedere vogel mocht één voorkeur aankruisen. Hoewel de zanggaal wist dat hij de mooiste zanger zou kunnen worden, was hij een beetje bescheiden. Hij besloot een blanco stem uit te brengen omdat hij op zichzelf stemmen niet beleefd vond.
De uilenraad was in het leven geroepen om de stemmen zorgvuldig te tellen en de top drie bekend te maken. De vogels zagen dat de bosuil en de ransuil na het turven van alle uitgebrachte voorkeuren elkaar verbijsterd aankeken en hoe zij met de voorzitter, de kerkuil, langdurig overlegden. Tenslotte ging de kerkuil op een uitstekende tak zitten, keek alle vogels indringend aan en sprak: ‘Vogels, het was een mooie week. Ik heb liederen gehoord die ik nooit eerder heb gehoord, ik heb genoten. Maar… het is een vreemde stemming. Ik zal de uitslag nu bekend maken. Er is één vogel die nul stemmen heeft gekregen en dat is de zanggaal.’ Alle vogels begonnen door elkaar te kwetteren en de zanggaal uit te lachen: ‘Wat een slechte zanger ben jij, je hebt niet één stem. Je bent de allerslechtste zanger!’ De zanggaal zakte van schaamte door zijn ranke pootjes, vloog ontgoocheld weg en verstopte zich bedroefd in stekelstruiken en brandnetels om alleen te kunnen zijn.
‘Stilte!’ Stilte!’ riep de kerkuil, ‘ik ga verder met het voorlezen van de uitslag. Wij vogels zijn rare, zelfzuchtige dieren, iedereen heeft op zichzelf gestemd! Iedere vogel heeft één stem gekregen. Daarom lijken alle vogels winnaars, maar schijn bedriegt. Als voorzitter van het stemcomité van wijze uilen is mijn conclusie dat er geen winnaar is. Er bestaat geen beste zanger onder de vogels!’
Hoe is het verder gegaan met de zanggaal? Hij leeft nog steeds in ondoordringbaar struikgewas en laat zich zelden zien. Hij vindt dat hij ten onrechte de verliezer was. Daarom laat hij zich overdag, te midden van de andere zangers, slechts bescheiden horen, maar wanneer de duisternis is gevallen en alle vogels slapen is de zanggaal gelukkig en zingt hij vol overgave zijn wonderschone lied. En daarom heet hij nachtegaal.
De nachtegaal is een onopvallende roestbruine vogel die graag in laag struikgewas leeft, het liefst in braamstruiken, duindoorns en brandnetels. Hij komt voor in bijna heel Europa. In Nederland leven er ongeveer 1500. De nachtegaal is een trekvogel die van half april tot augustus aanwezig is. Het mannetje zingt maar zo’n 6-7 weken en stopt als de jongen uitkomen om deze daarna te verzorgen. Zijn voedsel bestaat voornamelijk uit insecten en rupsen.